Co to za choroba i kogo dotyczy?
Alkoholizm to potoczna nazwa choroby, której oficjalna nazwa to Zespół zależności alkoholowej.
Choroba ta wpływa nie tylko na samą osobę uzależnioną. Już od początku może wpływać destrukcyjnie na otoczenie osoby uzależnionej, a szczególnie na jej relacje z najbliższymi. Najczęstszymi ofiarami tej choroby, oprócz samego uzależnionego, jest rodzina, a szczególnie małżonek i wspólne dzieci. Według danych WHO w Polsce na jednego mieszkańca w 2016 roku przypadało 10,4 l czystego alkoholu etylowego[1], co sprawiło, że znaleźliśmy się w czołówce państw europejskich pod względem spożywania alkoholu.
Do kogo należy decyzja o leczeniu?
Tak jak w przypadku każdego uzależnienia, decyzja o podjęciu leczenia należy przede wszystkim do samej osoby uzależnionej. Może się jednak okazać, że osoba uzależniona nie tylko nie chce podjąć się leczenia, ale nawet nie uświadamia sobie problemu ani też tego, w jak negatywny sposób oddziałuje na swoje najbliższe otoczenie. Wówczas należy rozważyć, czy osoba taka nie powinna zostać skierowana na przymusowe leczenie odwykowe.
Gdzie kierować wniosek?
Postępowanie w zakresie przymusowego skierowania osoby uzależnionej od alkoholu na leczenie odwykowe reguluje ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmu (Dz.U. 1982 Nr 35, poz. 230). Zgodnie z nią, tylko sąd może nałożyć na osobę uzależnioną od alkoholu obowiązek poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego.
Postępowanie sądowe wszczynane jest na wniosek Prokuratora lub Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (dalej: Gminna Komisja). Jeżeli więc chcielibyśmy, aby takie postępowanie zostało wszczęte, należy odpowiednio zawiadomić jeden z tych organów i poprosić o podjęci czynności. Wniosek do Gminnej Komisji kieruje się do komisji właściwej dla miejsca zamieszkania lub pobytu osoby uzależnionej. Wniosek taki teoretycznie nie musi spełniać specjalnych wymogów formalnych. Natomiast aby Gminna Komisja podjęła się czynności w sprawie musi on zawierać co najmniej dane osobowe osoby uzależnionej, które pozwolą na jej zidentyfikowanie, a także opis sytuacji dający podstawę do skierowania tej osoby na przymusowe leczenie odwykowe.
Skierowanie na przymusowe leczenie będzie możliwe, jeżeli dana osoba wskutek nadużywania alkoholu:
- powoduje rozkład życia rodzinnego,
- demoralizuje małoletnich,
- uchyla się od obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny,
- systematycznie zakłóca spokój i porządek publiczny.
Przykładowy wzór wniosku można znaleźć tutaj: https://gcz.gdynia.pl/wp-content/uploads/2022/09/formularz-wniosku-o-przymusowe-leczenie-odwykowe.pdf [2]
Postępowanie sądowe
Po złożeniu wniosku do odpowiedniej Gminnej Komisji, ta może zarządzić poddanie się przez osobę uzależnioną badaniu przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu. Biegły może wskazać również rodzaju zakładu leczniczego, do którego osoba powinna zostać skierowana. Następnie na wniosek Gminnej Komisji sąd właściwy dla miejsca zamieszkania lub pobytu osoby orzeka o obowiązku poddania się leczeniu w terminie miesiąca od dnia wpływu wniosku.
Sąd może orzec obowiązek poddania się leczeniu na tak długo, jak tego wymaga cel leczenia. Czas ten nie może być jednak dłuższy niż 2 lata od dnia uprawomocnienia się postanowienia o skierowaniu osoby na leczenie.
[1] World Health Organization, Global status report on alcohol and health 2018, Geneva, 2018.
[2] Dostęp: 08.09.22 r.